هیأت موضوع ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم به‌عنوان یک نهاد قانونی برای رسیدگی به اعتراضات مودیان مالیاتی نسبت به مالیات‌های قطعی شده ایجاد شده است. در صورتی که مودی احساس کند مالیات تعیین شده غیرعادلانه است، می‌تواند با ارائه دلایل و مستندات کافی، درخواست تجدید رسیدگی کند. این اعتراض به‌طور خاص به هیات ماده 251 مکرر ارائه می‌شود و هیاتی متشکل از سه نفر به انتخاب وزیر امور اقتصادی و دارایی مسئول بررسی این پرونده‌ها است.
این هیات وظیفه دارد اعتراضات مرتبط با مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم را که در هیچ مرجع دیگری قابل طرح نیست، بررسی کند. ترکیب و اختیارات این هیات به شکلی است که رای نهایی آن به اکثریت آرا قطعی و لازم‌الاجرا می‌باشد. اعتراض به مالیات‌های قطعی در هیات ماده 251 مکرر امکان‌پذیر است و در صورتی که مدارک و دلایل کافی وجود داشته باشد، هیات به‌طور کامل به بررسی شکایت پرداخته و رای خود را صادر می‌کند.
اعتراض به آراء هیات ماده 251 مکرر از طریق سامانه آنلاین و با ارائه مدارک صورت می‌گیرد. مودیان پس از ثبت اعتراض خود می‌توانند فرآیند پیگیری پرونده را به‌صورت آنلاین دنبال کنند و از وضعیت رسیدگی به شکایت خود مطلع شوند.
ترکیب و صلاحیت هیات موضوع ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم
ترکیب و صلاحیت هیات موضوع ماده 251 مکرر یکی از مسائل کلیدی در فرآیند رسیدگی به اعتراضات مالیاتی است. این هیات از سه نفر که توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی انتخاب می‌شوند تشکیل می‌شود. اعضای هیات باید دارای تجربه و بصیرت کافی در زمینه قوانین مالیاتی باشند. جلسات این هیات با حضور هر سه عضو تشکیل می‌شود و تصمیمات با اکثریت آرا (دو نفر از سه نفر) به تصویب می‌رسد.
صلاحیت این هیات شامل رسیدگی به تمامی اعتراضات مربوط به مالیات‌های قطعی شده‌ای است که در هیچ مرجع دیگری قابل طرح نیست. از جمله صلاحیت‌های این هیات می‌توان به رسیدگی به اعتراضات مالیات‌های مستقیم و غیرمستقیم اشاره کرد. هیات موضوع ماده 251 مکرر نه تنها به مسائل شکلی، بلکه به جنبه‌های ماهوی پرونده نیز رسیدگی می‌کند. این بدین معناست که هیات می‌تواند در صورت وجود دلایل کافی، به طور کامل تصمیمات مالیاتی را بررسی و تجدید نظر کند.
مهم‌ترین وظیفه هیات موضوع ماده 251 مکرر، اطمینان از عدالت مالیاتی و حفظ حقوق مودیان است. اعتراض به مالیات‌های قطعی در این هیات نیازمند ارائه دلایل معتبر و مستندات کافی است که نشان دهد مالیات تعیین شده به صورت ناعادلانه اعمال شده است. در صورت تایید شکایت، رای هیات لازم‌الاجرا و نهایی خواهد بود.
همچنین، صلاحیت این هیات محدود به پرونده‌هایی است که توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی به این هیات ارجاع داده می‌شوند. اگر وزیر امور اقتصادی و دارایی پرونده‌ای را به هیات ارجاع ندهد، امکان شکایت از این تصمیم وزیر در دیوان عدالت اداری وجود ندارد، زیرا این ارجاع به هیات 251 مکرر جنبه اختیاری دارد.
تفاوت بین ماده 251 و ماده 251 مکرر
ماده 251 و ماده 251 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم دو مرجع قانونی متفاوت برای رسیدگی به اعتراضات مالیاتی هستند که در شرایط و فرآیندهای خاص خود مورد استفاده قرار می‌گیرند. تفاوت‌های بین این دو ماده می‌تواند برای مودیان مالیاتی که به دنبال اعتراض به مالیات‌های قطعی شده هستند، اهمیت زیادی داشته باشد.
ماده 251 به مودی یا دادستان مالیاتی اجازه می‌دهد که به دلیل نقص در رعایت قوانین و مقررات یا نقص در فرآیند رسیدگی، به شورای عالی مالیاتی شکایت کنند. در این ماده، مهلت اعتراض دو ماه از تاریخ ابلاغ رای قطعی هیات حل اختلاف مالیاتی است. شورای عالی مالیاتی با بررسی شکلی به اعتراضات رسیدگی می‌کند و در صورت اثبات نقص یا تخلف، رای هیات حل اختلاف مالیاتی را نقض کرده و پرونده را به شعبه هم‌عرض ارجاع می‌دهد.
از سوی دیگر، ماده 251 مکرر به مودیان اجازه می‌دهد که در مواردی که مالیات‌های قطعی به نظر غیرعادلانه می‌رسد و در هیچ مرجع دیگری قابل اعتراض نیست، اعتراض خود را به هیات موضوع ماده 251 مکرر ارائه دهند. این هیات، برخلاف ماده 251، هم به مسائل شکلی و هم ماهوی پرونده‌ها رسیدگی می‌کند. یکی از تفاوت‌های کلیدی این است که در ماده 251 مکرر محدودیت زمانی برای ثبت شکایت وجود ندارد و مودیان هر زمان که مدارک کافی برای اثبات غیرعادلانه بودن مالیات داشته باشند، می‌توانند اعتراض کنند.
همچنین، در ماده 251 مکرر، پس از صدور رای هیات، نیازی به ارجاع پرونده به شعبه هم‌عرض برای رسیدگی مجدد نیست. این هیات به طور مستقیم رای نهایی و لازم‌الاجرا را صادر می‌کند. در حالی که در ماده 251، پس از نقض رای، پرونده برای رسیدگی مجدد به هیات‌های حل اختلاف ارجاع می‌شود.
اعتراض به مالیات‌های قطعی در هر دو ماده امکان‌پذیر است، اما شرایط و مراحل رسیدگی در این دو ماده متفاوت است. در نهایت، اگر اعتراض در هر دو ماده مورد پذیرش قرار نگیرد، مودیان می‌توانند شکایت خود را به دیوان عدالت اداری ارائه دهند.
نحوه رسیدگی به اعتراضات مالیاتی در هیات ماده 251 مکرر
نحوه رسیدگی به اعتراضات مالیاتی در هیات ماده 251 مکرر به‌صورت جامع و دقیق صورت می‌گیرد. این هیات وظیفه دارد به اعتراضات مودیانی که به‌دلیل غیرعادلانه بودن مالیات‌های قطعی، تقاضای تجدید رسیدگی دارند، رسیدگی کند. فرآیند رسیدگی در این هیات هم به صورت شکلی و هم به صورت ماهوی انجام می‌شود. این یعنی نه تنها به دلایل قانونی و مستندات پرونده توجه می‌شود، بلکه به کلیت موضوع مالیاتی نیز پرداخته می‌شود.
فرآیند اعتراض در هیات ماده 251 مکرر با ثبت اعتراض از طریق سامانه هیات آغاز می‌شود. پس از ثبت شکایت، مودی باید تمامی مدارک و دلایل کافی برای اثبات ادعای خود را به هیات ارائه دهد. این مدارک می‌تواند شامل اسناد مالی، سوابق پرداخت مالیات و سایر مدارکی باشد که نشان می‌دهد مالیات تعیین شده غیرعادلانه است. دبیرخانه هیات پس از دریافت شکایت، به بررسی اولیه پرونده می‌پردازد و در صورت وجود نقص در مدارک، به مودی اعلام می‌کند تا ظرف مدت 30 روز نسبت به تکمیل مدارک اقدام نماید.
پس از تکمیل مدارک، پرونده به هیات سه نفره ارجاع داده می‌شود. اعضای هیات پس از بررسی اسناد و مدارک و در صورت نیاز، از سازمان امور مالیاتی و مقامات مالیاتی مربوطه اطلاعات لازم را استعلام می‌کنند. همچنین، هیات ممکن است با مسئولین حوزه مالیاتی مربوطه جلسه‌ای حضوری برگزار کند تا در صورت نیاز به توضیحات بیشتر، سوالات لازم مطرح شود.
یکی از ویژگی‌های مهم رسیدگی در هیات ماده 251 مکرر این است که تصمیمات هیات به اکثریت آراء اتخاذ می‌شود و رای صادره قطعی و لازم‌الاجرا است. این بدین معناست که پس از صدور رای نهایی، امکان بررسی مجدد یا ارجاع پرونده به شعبه هم‌عرض وجود ندارد. این امر فرآیند رسیدگی را سریع‌تر و کارآمدتر می‌کند.
در صورت رد شکایت در هیات ماده 251 مکرر، مودیان می‌توانند با استناد به بند 2 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری، شکایت خود را در دیوان عدالت اداری پیگیری کنند.
سامانه هیات ماده 251 مکرر: نحوه استفاده و پیگیری پرونده‌ها
سامانه هیات ماده 251 مکرر یکی از ابزارهای مهم برای مودیانی است که قصد دارند اعتراضات خود را نسبت به مالیات‌های قطعی‌شده در این هیات ثبت و پیگیری کنند. این سامانه به‌عنوان یک درگاه رسمی توسط سازمان امور مالیاتی راه‌اندازی شده است تا فرآیند ثبت اعتراض، بارگذاری مدارک و پیگیری وضعیت پرونده به‌صورت آنلاین و به‌راحتی انجام شود. مودیان مالیاتی که از رای قطعی صادره ناراضی هستند، می‌توانند از طریق این سامانه، شکایت خود را ثبت کنند.
نحوه استفاده از سامانه هیات ماده 251 مکرر ساده و کاربرپسند است. ابتدا، مودی باید با وارد کردن اطلاعات مالیاتی و پرونده خود در سامانه ثبت‌نام کند. پس از ثبت‌نام موفق، امکان بارگذاری مدارک و مستندات لازم برای پیگیری شکایت فراهم می‌شود. این مدارک می‌تواند شامل اسناد مالی، سوابق پرداخت مالیات و سایر مستنداتی باشد که نشان می‌دهد مالیات تعیین شده غیرعادلانه است.
یکی از امکانات مهم سامانه، ارسال پیامک به مودی در صورت نقص مدارک است. پس از ثبت اعتراض، اگر مدارکی ناقص باشد، این نقص از طریق پیامک یا از طریق خود سامانه به مودی اعلام می‌شود. مودی باید ظرف 30 روز از تاریخ ابلاغ نقص، مدارک را تکمیل کند. در غیر این صورت، پرونده مختومه خواهد شد. از این رو، سامانه هیات ماده 251 مکرر به مودیان این امکان را می‌دهد که تمامی اطلاعات و مدارک خود را به‌روز نگه دارند و به‌سرعت به نقص‌های اعلام‌شده رسیدگی کنند.
پس از تکمیل پرونده، مودی می‌تواند وضعیت رسیدگی به شکایت خود را در سامانه پیگیری کند. هر گونه تغییر در وضعیت پرونده، از جمله ارجاع به هیات سه نفره و صدور رای، به‌صورت آنلاین در سامانه اعلام می‌شود. سامانه هیات ماده 251 مکرر به مودیان این امکان را می‌دهد که به‌طور مستمر و بدون نیاز به مراجعه حضوری، از وضعیت رسیدگی به پرونده خود آگاه باشند.
ویژگی‌های دادرسی در هیات 251 مکرر و محدودیت‌های آن
ویژگی‌های دادرسی در هیات 251 مکرر بسیار خاص و متفاوت از سایر روش‌های رسیدگی مالیاتی است. این هیات به عنوان یکی از مراجع استثنایی دادرسی مالیاتی، در مواردی که هیچ مرجع دیگری قادر به رسیدگی به اعتراض مودی نیست، صلاحیت دارد. به دلیل اهمیت این نوع دادرسی، رسیدگی در هیات 251 مکرر به صورت دقیق و جامع انجام می‌شود.
یکی از ویژگی‌های اصلی دادرسی در هیات 251 مکرر، این است که رسیدگی هم به مسائل شکلی و هم به مسائل ماهوی پرونده می‌پردازد. در واقع، برخلاف دیگر مراجع رسیدگی که تنها به جنبه‌های شکلی یا قانونی اعتراضات می‌پردازند، هیات 251 مکرر این اختیار را دارد که کل پرونده را از منظر عدالت و انصاف بررسی کند. این هیات موظف است که تصمیم‌گیری‌های خود را بر اساس مدارک معتبر و دقیق انجام دهد و به اعتراضاتی که بر مبنای غیرعادلانه بودن مالیات‌ها مطرح می‌شوند، رسیدگی کند.
محدودیت‌های دادرسی در هیات 251 مکرر نیز قابل توجه هستند. نخستین محدودیت این است که هیات تنها به اعتراضاتی که توسط وزیر امور اقتصادی و دارایی ارجاع داده می‌شوند، رسیدگی می‌کند. این به این معنی است که بدون موافقت وزیر، امکان طرح اعتراض در این هیات وجود ندارد. دومین محدودیت این است که رای صادره از سوی این هیات قطعی و لازم‌الاجرا است. این بدان معناست که پس از صدور رای، هیچ امکانی برای رسیدگی مجدد در همان مرجع وجود ندارد.
همچنین، مودیان باید توجه داشته باشند که اعتراض در هیات 251 مکرر تنها در مواردی قابل انجام است که مالیات قطعی شده باشد و شکایت مودیان مبنی بر غیرعادلانه بودن مالیات باشد. در نهایت، امکان طرح همزمان اعتراض در هیات 251 مکرر و دیوان عدالت اداری وجود دارد، اما دیوان عدالت اداری در صورت اطلاع از رسیدگی همزمان در هیات 251 مکرر، رسیدگی خود را متوقف می‌کند تا ابتدا تصمیم هیات نهایی شود.
این ویژگی‌ها و محدودیت‌ها باعث می‌شوند که دادرسی در هیات 251 مکرر به عنوان یک فرآیند پیچیده و استثنایی در دادرسی‌های مالیاتی محسوب شود.
صلاحیت دیوان عدالت اداری و پیگیری شکایات از هیات 251 مکرر
صلاحیت دیوان عدالت اداری در پیگیری شکایات از آراء صادره توسط هیات 251 مکرر یک موضوع کلیدی در دادرسی مالیاتی است. اگرچه آراء صادره از هیات 251 مکرر قطعی و لازم‌الاجراست، اما مودیان همچنان این حق را دارند که در مواردی که به رأی صادره اعتراض دارند، شکایت خود را به دیوان عدالت اداری ارائه دهند. این امکان به مودیان داده شده تا در صورت وجود نقص یا ایراد در فرآیند رسیدگی، درخواست بررسی مجدد از دیوان عدالت اداری را داشته باشند.
طبق بند 2 ماده 10 قانون دیوان عدالت اداری، مودیان می‌توانند از آرای صادره توسط هیات 251 مکرر به دیوان عدالت اداری شکایت کنند. دیوان عدالت اداری صلاحیت بررسی شکلی این آراء را دارد و تنها در مواردی که نقص در رعایت قوانین و مقررات مشاهده شود، می‌تواند رای هیات را نقض کرده و پرونده را برای رسیدگی مجدد به هیات مربوطه ارجاع دهد. به عبارتی، دیوان عدالت اداری بررسی ماهوی پرونده را انجام نمی‌دهد و تنها از جنبه قانونی به موضوع نگاه می‌کند.
اگر مودی همزمان شکایت خود را در دیوان عدالت اداری و هیات 251 مکرر مطرح کند، دیوان عدالت اداری موظف است تا زمانی که تصمیم نهایی هیات 251 مکرر صادر نشود، رسیدگی خود را متوقف کند. این به معنای آن است که اولویت رسیدگی با هیات 251 مکرر است و دیوان عدالت اداری پس از صدور رای از سوی هیات، اقدام به بررسی اعتراض می‌کند.
مودیان باید توجه داشته باشند که شکایت به دیوان عدالت اداری تنها در مواردی که نقض قوانین یا تخلفات اداری در فرآیند دادرسی هیات 251 مکرر رخ داده باشد، قابل قبول است. این شکایات باید با مستندات قوی و دلایل معتبر ارائه شوند تا دیوان عدالت اداری بتواند به درستی به آن‌ها رسیدگی کند. در صورت پذیرش شکایت توسط دیوان عدالت اداری، پرونده برای رسیدگی مجدد به هیات ارجاع داده می‌شود، اما اگر شکایت رد شود، رای صادره از هیات 251 مکرر لازم‌الاجرا باقی می‌ماند.
